Wat is ‘klassieke muziek’ eigenlijk? Klassieke muziek is pas ondergebracht onder de term 'klassiek' op het moment dat er andere muziek naast ontstond: populaire muziek, volksmuziek, commerciële muziek. 

Het historisch perspectief ontstond pas laat. Zo spreken we nu over J.S. Bach als een componist uit de tijd van de Barok. Mozart is Klassiek, Brahms is uit de Romantiek en Debussy is een Impressionist. Maar allemaal behoren ze tot de klassieke muziek.

Als we de rietstengels waar de wind overheen blies en de beenderen uit de Oudheid waar op werd geblazen buiten beschouwing laten, kunnen we beginnen in de Middeleeuwen.

In deze periode is de klassieke muziek verbonden aan de ontwikkeling van de muziek die tijdens kerkdiensten gezongen werd. Eenstemmige muziek, gezongen door de monniken, werd van mond-tot-mond overgedragen, totdat Paus Gregorius de Grote (paus tussen 590 - 604) bedacht om de muziek te noteren in een notenschrift: het Gregoriaans was een feit. Vanaf dat moment kwam er eenheid binnen de kloosters in Europa over de muzikale, religieuze beleving en de verering van God.

In het filmpje hieronder hoor je een voorbeeld van gregoriaanse muziek en kun je het notenschrift dat toen gebruikt werd volgen. Vier lijnen onder elkaar vormen de basis waarop de noten in blokjes werden genoteerd. Later zouden er andere middelen bij komen, zoals maatstrepen, om de lengte van de noten aan te geven.

Eenstemmigheid is ook niet alles. Rond 900 begon de ontwikkeling van de meerstemmigheid, met name eerst nog in de vocale muziek en in de kerk. Men ging meer improviseren, er werden verschillende melodieën tegelijkertijd en door elkaar heen gezongen en er ontstonden muziekstukken die meer van zowel de zangers als de luisteraars vroegen. Een soort puzzels van geluid waarbij iedereen zijn eigen weg moest volgen om samen gelijk te eindigen: het begin van de polyfony die in de Renaissance verder wordt uitgewerkt.

Langzamerhand werd de instrumentale muziek belangrijk naast de gezangen in de kerken. De praktische wereld van de burgers had de muziek ook ontdekt en instrumenten kregen een belangrijke rol als ondersteuning van de liederen. De luit en de gamba zouden zich gaan ontwikkelen tot de electrische gitaar en en de cello van de 21e eeuw maar vormden eerst nog de basis van de muziek die toen nog helemaal geen klassieke muziek heette.

De luit speelde ook een belangrijke rol bij de muziek van de minstreels en troubadours, die van dorp naar dorp trokken en de mensen verleiden met hun liedjes over het dagelijks leven.

De theorbe behoort tot de familie van de luit en ging een belangrijke rol spelen bij de begeleiding in grotere muziekgezelschappen. 

In veel barokorkesten van deze tijd kom je de theorbe tegen, als ondersteuning van de begeleiding.

Ook de blaasinstrumenten ontwikkelden zich. Van voornamelijk houten buizen zonder kleppen die afgesloten werden door de vingers, kregen zij in de loop van de jaren steeds meer kleppen en werden er technieken ontwikkeld waardoor uiteindelijk de klank sterker werd en alle halve tonen op een prettige manier gespeeld konden worden, door gebruik te maken van grotere gaten in de houten buis en die te bedekken met metalen klepjes. 

De fluit wordt aangeblazen tegen de rand van het mondstuk. Op de diashow zie je een traverso (barok fluit), een houten fluit met kleppen, de zilveren moderne fluit en het mondstuk met een gouden lipplaat.

Andere houten blaasinstrumenten zijn de hobo en de klarinet. Ook zij begonnen als houten buis en ontwikkelden zich verder tot moderne instrumenten met kleppen.

De hobo wordt aangeblazen door een mondstuk van twee rietjes tegen elkaar, de klarinet door een enkel riet. In de diashow hieronder zie je eerst de barokhobo, bespeeld door Bart Schneemann, daarna de moderne hobo, dan het mondstuk van de hobo en als laatste de klarinet.

De koperen blaasinstrumenten zijn begonnen als rechte koperen buizen die aangeblazen werden door de lippen op elkaar te persen. In de loop van de tijd werden er ventielen op de buizen gemonteerd waardoor alle tonen gemakkelijker gespeeld konden worden. Alleen bij de trombone is dit niet gebeurd, deze wordt bespeeld door een buis in en uit te schuiven.

Op de diashow zie je een baroktrompet, een moderne trompet, klepjes op de trompet om de condens van het blazen te verwijderen, een trombone en als laatste een hoorn. 

Andere instrumenten komen aan bod op de volgende pagina's.